Có những thành phố đi qua chỉ để lại trong trí nhớ một chút gì nhẹ nhàng nhưng không sâu đậm, đôi lúc trí nhớ mình lại dễ quên mất đi “cái tên” thành phố mà mình đã đi qua. Nhưng cũng có những thành phố in thật sâu đậm vào trí nhớ về một hình ảnh, một nét văn hóa hay một điều gì đó mà mình chỉ cảm nhận được hơn là diễn giải ra bằng lời nói.

Kiev, thủ đô của Ukraine, cho tôi rất nhiều ngạc nhiên trong suy tư từ cách sinh hoạt của người dân cho đến kiến trúc đền thờ, lịch sử và các thắng cảnh vây quanh thành phố.

Trên chuyến bay từ Munich đến Kiev chỉ mất hơn hai tiếng đồng hồ nhưng thời gian này cũng đủ để tôi quan sát về những người Ukraine đáp cùng chuyến bay. Nếu phải so sánh với những người dân Âu Châu khác, tôi cảm thấy người Ukraine thật dễ chịu, trật tự. Nhất là họ không làm ồn ào trong suốt chuyến bay như những người dân xứ khác.

Mà quả thật thế, sau ba ngày lưu lại Kiev tôi thật sự cảm thấy dễ chịu với người dân bản xứ từ việc mua quà đến quán ăn hay đi xe điện. Họ thân thiện, dễ làm quen và rất sùng đạo. Dĩ nhiên chuyện trộm cắp móc túi thì không có nước nào ở Âu Châu mà không có, vấn đề là có ít hay nhiều mà thôi. Khi đi du lịch Âu Châu, du khách lúc nào cũng nên rất cẩn thận và để ý đến các tuyệt chiêu của các cao thủ “diệu thủ thư sinh!”

Gần gũi lịch sử giữa Ukraine và Việt Nam

Trước thế kỷ 20, Ukraine bị lệ thuộc và ảnh hưởng nhiều vào các triều đại Nga Sa Hoàng của nước Nga. Sau khi đảng Cộng Sản Nga lật đổ Nga Sa Hoàng Nicolas II vào năm 1917, họ đã tạo thành một đế quốc Xô Viết rộng lớn và buộc các nước này trong vòng kiểm soát của họ thành những Cộng Hòa Xô Viết và gọi là Liên Bang Xô Viết (được gọi tắt là Liên Xô).

Ukraine là một Cộng Hòa Xô Viết trong đế quốc Liên Xô đó cho mãi đến năm 1989 thì mới thoát ra được vòng kiềm tỏa khi đế quốc Liên Xô bắt đầu tan rã và sụp đổ. Liên Bang Xô Viết chết hẳn từ đó, hai chữ Liên Xô không còn tồn tại từ năm 1990.

Năm 1991, Ukraine tuyên bố thành một đất nước độc lập và tự chủ. Hơn hai mươi năm trôi qua, Ukraine đang dần hòa nhịp vào nền kinh tế thị trường thế giới, ngành du lịch cũng trở thành một kỹ nghệ quan trọng đang phát triển ở đất nước này.

Có một điều thú vị là trong quá khứ, lịch sử Ukraine cũng cho một vài điểm gần gũi với lịch sử Việt Nam vào thế kỷ 13. Năm 1240, Tướng Bạt Ðô (cháu Thành Cát Tư Hãn) trên đường lui quân về thảo nguyên Mông Cổ đã tiến đánh và chinh phục thành phố Kiev, Bạt Ðô đã tàn phá không thương tiếc gì thành phố này chỉ vì cái tội không chịu thần phục quân Mông. Sau đó đế quốc Mông Cổ đã thống trị Rus-Kiev hơn 100 năm.

Cũng vào khoảng thời gian đó, năm 1257 bộ tướng Nguyên Mông Cổ là Ngột Lương Hợp Thai trên đường vòng về qua ngõ Ðại Lý (Vân Nam, Trung Hoa) đã tiến đánh Ðại Việt cũng vì cái tội không chịu thần phục họ, nhưng vì không hợp thủy thổ nên quân Nguyên Mông đã bị Ðại Việt đẩy lùi.

Thế kỷ 13 là thế kỷ của đế quốc Mông Cổ thống trị trên một vùng đất vô cùng rộng lớn suốt từ phía Ðông Âu Châu đến tận phía Nam Á Châu. Mông Cổ đã không thống trị được các miền đất Ðông Nam Á Châu, nhưng họ đã thống trị phần đất Ðông Âu hơn cả trăm năm trong đó có Kiev.

Lịch sử thì như thế, nhưng ngày nay đến du ngoạn Kiev du khách không còn nhìn thấy một di tích nào của đế quốc Mông Cổ ngày xưa còn ghi dấu lại. Người ta chỉ có cơ hội được xem những di tích của đế quốc Xô Viết vừa mới sụp đổ vào hai thập niên trước.

Những di tích này còn rất mới nhưng hình như người dân Ukraine không quan tâm lắm dến những công trình dưới thời Cộng Sản Xô Viết, chính phủ Ukraine đã bỏ tiền và công sức rất nhiều để trùng tu, phục chế lại những kiến trúc cổ của Ukraine đã bị tàn phá bởi thời gian, chiến tranh, nhất là sự phá hoại của chế độ Cộng Sản đã từng ngự trị nơi đây có đến hơn 60 năm.

Các kiến trúc độc đáo ở Ukraine

Dnieper River là một con sông lớn từ hướng Bắc chảy xuyên qua Kiev chia thành phố làm hai. Phía bên trái thuận theo dòng sông chảy là một bình nguyên rất rộng được dành cho người dân cư trú, những tòa chung cư cao tầng cũng như những nhà cửa, shopping, hàng quán được xây dựng dồn tụ về đây. Không có những di tích nào nằm ở đây nên tour du lịch cũng không quan tâm lắm đến các khu vực “phía bên trái dòng sông.”

Nhưng ngược lại, phía bên phải sông là những ngọn đồi cao với những tu viện, thánh đường, đại học, bảo tàng, phố cổ và pho tượng Motherland của thời Xô Viết cao lớn đứng sừng sững bên dòng sông Dnieper.

Những công trình đó đáng kể nhất phải nói đến là các kiến trúc cổ của các ngôi thánh đường, các pho tượng cổ cũng như các tòa nhà kiến trúc theo trường phái Barrocco còn sót lại sau Thế Chiến II.

Phần đẹp nhất của Kiev chính là các kiến trúc của các ngôi tu viện, của các ngôi thánh đường cổ đã được thành phố Kiev trùng tu lại.

Ukraine là quốc gia mà đa số người dân theo Chính Thống Giáo (Ukrainian Orthodox), vì thế các ngôi thánh đường đều được kiến trúc theo lối Ukrainian Baroque (pha trộn giữa trường phái Baroque và Byzantine). Hai trong số các tu viện thánh đường tại Kiev đều nằm trong danh sách di sản thế giới UNESCO, đó là khu tu viện Kiev Pechersk Lavra và ngôi thánh đường St. Sophia gần giữa trung tâm phố cổ.

Ngoài ra, còn phải kể thêm các ngôi nhà thờ như Church of the St. Michael, Church of the St. Andrew, Church of the Vladimir. Mỗi nhà thờ mang một kiến trúc riêng biệt và màu sắc khác nhau. Dù rằng du khách “phải” đi xem nhiều tu viện, nhà thờ cùng ở trong một thành phố, nhưng các kiến trúc khác biệt này đã không làm thất vọng cho sự thưởng ngoạn của người du khách về những nét đẹp khác hẳn nhau của nó.

Kiev Pechersk Lavra là một khu tu viện cổ được xây cất trên ngọn đồi nhìn xuống dòng sông Dnieper. Tu viện bao gồm một tháp chuông lớn (Great Lavra Bell-tower), gồm bốn tầng, cao có đến 60 mét xây theo lối hình khối tròn. Kiến trúc của tháp đi kèm theo kiến trúc của thánh đường Dormition và cổng Gate Pechersk Lavra tạo thành một quần thể nhà thờ “tường trắng tháp vàng” trông rất là nhẹ nhàng thanh cao trong khu vực tu viện. Ðặc biệt chỉ có ở đây tôi mới tìm được ảnh Ðức Mẹ bế Chúa Jesu mặc áo choàng và mũ trắng tinh, hình ảnh mà tôi chưa hề thấy ở các ngôi nhà thờ nào khác. Ðứng từ xa nhìn về quần thể khu tu viện Kiev Pechersk Lavra người ta mới cảm nhận được cái không gian đẹp lạ lùng của nó.

Còn không gian của khu vực nhà thờ St. Andrew thì được người ta gọi là “Montmartre của Kiev” để ví như khu “Montmartre của thành phố Paris.” Dĩ nhiên là nơi đây chưa có thể so sánh bằng Montmartre của Paris, nhưng cũng đủ cho du khách một cái nhìn ngắm về một cái nét phảng phất tương tự như ngọn đồi Montmartre Paris. Nơi đây cũng có bán những họa tranh, những món hàng souvenirs, những hình tượng nổi tiếng trong các bộ phim mà đã từng được quay ở nơi đây. Một tòa nhà nổi tiếng và được xưng tụng là “Castle of Richard the Lionheart” cũng ngự trị bên dưới chân đồi nhà thờ St. Andrew.

Nhưng đã đến Kiev, nếu du khách quên không đến thăm khu quảng trường St. Sophia & St. Michael thì coi như thiếu đi một phần ba nét đẹp của Kiev. Một pho tượng anh hùng Bogdan Khmelnytsky cỡi ngựa oai hùng dựng giữa quảng trường, phía sau là ngôi nhà thờ St. Michael Golden Domed với tường trắng, màu xanh tím nhạt với các chóp tháp vàng nổi bật. Phía trước là tháp chuông Bell-Tower bốn tầng và ngôi nhà thờ St. Sophia với màu tường trắng mái xanh lục, bên trên là chóp tháp vàng. Hình ảnh một không gian như thế tưởng chừng ít có thành phố nào so sánh được với Kiev.

Rời khỏi quảng trường St. Sophia, đi dọc theo con phố Sofiivska ít phút là du khách lại đặt chân đến một quảng trường nhộn nhịp sầm uất khác. Ðó là quảng trường Independence với con phố Kreshchatyk nơi có đủ mọi cửa hàng hiệu nổi tiếng thế giới dọc theo hai bên đường. Ngay giữa quảng trường, dưới lòng đất là một khu shopping mall được xây cất giống hệt shopping mall tại quảng trường Ðỏ (Red Square) ở Moscow. Nhưng cửa hàng ở đây không có nhiều “hàng hiệu” như ở bên trên phố. Ai đã từng có dịp đến khu shopping ở Moscow thì chắc sẽ nghĩ ngay mình đang ở Moscow chứ không phải Kiev.

Ðây cũng là quảng trường mà người dân Kiev tụ tập biểu tình chống đối lại Liên bang Nga đã “đem quân” đến chiếm đóng bán đảo Crimea của Ukraine. Bây giờ chắc hẳn người dân Ukraine “tỉnh mộng,” tưởng rằng tình anh em đồng chí thì lo lắng bảo vệ vun xới cho nhau, nhưng sự thật thì khác, “những điều trông thấy mà đau đớn lòng!”

Mùa Ðông ở Kiev thường đến sớm vào Tháng Mười Hai nên người dân Kiev rất quý mùa Hè cho dù quá nóng. Ngày dài hơn và người ta rong chơi trên hè phố lâu hơn.

Tuy nhiên, đất nước “cách mạng màu cam” vừa mới chuyển sang nền kinh tế thị trường nên Kiev vẫn còn nghèo, lương một người làm việc trung bình chỉ chừng $600/tháng. Thuế cho các quán ăn và các dịch vụ, shopping lên đến 20%.

Một đất nước nghèo, phải sống dưới chế độ Cộng Sản hơn 60 năm, đồng thời cũng chịu nhiều tang tóc lẫn khổ đau vào Thế Chiến II, thế mà họ vẫn có thái độ sống dễ chịu, thân thiện thì kể ra cũng là một điều đáng ngạc nhiên và rất lạ.