Xưa nay việc tạo mảng xanh luôn được xem là một trong những giải pháp quan trọng khi chọn lựa – sắp xếp – kiến tạo không gian sống. Từ quy mô rộng lớn như đô thị, làng mạc, đến mức độ gọn hẹp như góc phòng, hành lang, thấy cỏ cây tươi nhuận là thấy biểu hiện cho sự sống, thịnh vượng, dồi dào.

Bởi thế không ít gia chủ đủ thời gian trải đời đã phải ngạc nhiên trước những “xoắn xuýt” của chuyện tỉa cây chặt cối, chuyện mái xanh hay vườn đứng…

TỪ XA ĐẾN GẦN

Chọn cây và trồng cây sao cho hài hòa từ toàn cục đến chi tiết là cả một ngành khoa học mang tính hệ thống. Trong hiểu biết của người sử dụng, khi xem cây xanh là vành đai, lớp áo giúp che chở, làm mát, cùng với mặt nước điều hòa vi khí hậu… thì sẽ biết cách bảo vệ tấm áo,  bộ lọc, vành đai ấy.

Tác dụng cây cối cũng tùy theo phương hướng, vừa phải ngăn che gió lạnh (đối với Việt Nam là từ các hướng bắc, đông bắc thổi xuống) và tạo bóng râm chống nắng gắt (từ các hướng tây, tây bắc), vừa giúp lọc bụi và giữ lại hơi nước, không ngăn cản gió lành từ hướng nam, đông nam thổi lên…

Tuy nhiên, dù có đất rộng thì trồng cây lập vườn cũng không thể tùy tiện lan tràn mà cần tuân thủ theo các quy luật về thực vật và quan hệ với không gian sống của con người.

Ví dụ không nên trồng cây to rễ rộng trước cửa và sát tường công trình vì rễ gây hỏng nứt nền, tường nhà, đi lại dễ va vấp, sâu bọ hay đạo tặc dễ xâm nhập. Cũng không trồng cây lá rậm rạp trước nhà đầu hướng gió vì che khuất tầm nhìn và gió mát, khi xảy ra hỏa hoạn dễ cháy lan truyền.

TƯƠNG ỨNG VÀ TƯƠNG QUAN

Quá trình quang hợp đặc trưng của cây xanh khiến ta phải chú ý khi bố trí cây (nhất là cây trồng nội thất) sao cho cây cối đón nhận đủ ánh sáng và không ảnh hưởng sức khỏe người cư ngụ. Cây cối luôn vươn về phía có ánh sáng nên khoảng trống để trồng cây phải chừa đủ rộng, tránh cây vươn hoàn toàn sang… nhà bên cạnh (do đất nhà mình ít) gây nhiều phiền toái như rụng lá, sâu bọ.

Tốt nhất với cây nhà riêng nên biết “ăn cây nào rào cây nấy”, cần chăm sóc, mé nhánh tỉa cành sao cho gọn gàng, biến cây thành tiện nghi, bóng mát, chỗ thụ hưởng thoải mái, chứ không là “của nợ”, tốn kém hay bỏ hoang xơ xác.

Thực tế trong các đô thị mới, cây trồng khu vực nhà ở tư nhân đa số là cây tiểu cảnh, giàn leo hay bonsai nên có thể kiểm soát được. Một số nhà chọn giải pháp “bứng tận gốc” cây to nơi rừng núi xa xôi đem về trồng trong sân nhà thực ra chỉ là thiểu số, cây dù “hoành tráng” nhưng nếu không tương quan với không gian và thổ nhưỡng cụ thể thì chỉ là sự gán ghép gò ép khiên cưỡng, không bền lâu, không hài hòa.

Việc chọn cây cối hài hòa chính là quan sát hướng nhà, ánh sáng, gió và nắng… sao cho cây xanh thành lớp cấu trúc phụ trợ hữu ích cho nhà. Không có loại cây nào là toàn diện tối ưu, hay đem lại “may mắn, phát tài” như một số lưu truyền thiếu căn cứ. Trồng cây, phủ xanh cho công trình trước tiên vẫn liên hệ mật thiết với chức năng sử dụng.

THẨM MỸ XANH, HAY VẺ ĐẸP TỰ NHIÊN CÓ KIỂM SOÁT

Cây xanh phủ lên công trình hay bao quanh khuôn viên, đi vào nội thất… là một dạng cấu trúc tự nhiên có kiểm soát do đó không thể gò bó chủ quan, cũng không thể tùy tiện, đồng thời phải tránh lạm dụng, mà rất cần chọn lọc, chăm sóc và điều chỉnh theo thời gian, không gian trồng cây và công trình cụ thể.

Dễ thấy cây nơi sỏi đá khô cằn thì cứng cáp gai góc, cây bên mặt nước thường mềm mại uyển chuyển. Chọn cây cho nhà cũng là chọn giải pháp tự nhiên đan xen với ngôn ngữ cấu trúc nhân tạo.

Về màu sắc cây cối cũng có thể bổ sung, tương hòa với màu sắc công trình. Cũng vì có thể điều chỉnh, xén tỉa, di chuyển, kiểm soát được nên công trình có thể dùng cây cối như dạng thiết kế bổ sung nhằm khắc phục các bất lợi, hay hoàn chỉnh hơn thiết kế xây dựng cơ bản.

Chắc chắn kiến trúc xanh không đơn thuần là phép cộng kiến trúc với cây xanh, nhưng phủ xanh cho công trình một cách hợp lý luôn là việc tự nhiên và cần thiết phải làm nếu muốn có được không gian sống trong lành, thân thiện và thẩm mỹ.