Chiếu sáng nhân tạo là một hệ thống quan trọng của công trình kiến trúc. Chiếu sáng vừa có ý nghĩa công năng, vừa có giá trị thẩm mỹ. Càng ngày các công trình kiến trúc càng được quan tâm, đầu tư cho vấn đề chiếu sáng nhiều hơn. Trong phạm vi một ngôi nhà ở, chiếu sáng cũng cần được nghiên cứu, thiết kế bài bản chứ không chỉ là chuyện chờ dây rồi mua đèn về lắp.
Chọn đèn là một câu chuyện khá thú vị trong khâu hoàn thiện công trình. Trước kia, hệ thống chiếu sáng thường đơn giản cùng với sự đơn giản của nội thất  và nhu cầu sử dụng, nhu cầu thẩm mỹ. Thường thì trong quá trình hoàn thiện, chủ nhà hay tự đi chọn đèn rồi bảo thợ lắp theo ý mình, trên cơ sở hệ thống điện đã thi công với những đầu dây chờ. Hiện tại, trong thế giới đa dạng và phong phú của các loại đèn chiếu sáng như bây giờ, thì việc chọn đèn vừa dễ vừa khó để đạt được những nhu cầu mong muốn. Thực ra việc “chọn đèn” này là cả một quy trình và cần thiết bàn tay chuyên môn của các kiến trúc sư, chuyên gia chiếu sáng chứ không phải là chuyện ra chợ mua đồ của chủ nhà. Một hệ thống chiếu sáng và đèn được lựa chọn phù hợp sẽ tôn giá trị của kiến trúc cùng không gian nội thất lên, và ngược lại cũng có thể làm xấu đi.
Lựa chọn hệ thống chiếu sáng
Đó là sự khởi đầu đi cùng quá trình thiết kế kiến trúc, nội thất. Việc lựa chọn hệ thống chiếu sáng cần căn cứ vào rất nhiều yếu tố như tính chất không gian, diện tích mặt bằng, diện tích trần, bố trí các diện tường, phong cách nội thất, quan hệ với hệ thống chiếu sáng tự nhiên, nhu cầu sử dụng cụ thể và tất nhiên cả yếu tố kinh tế. Việc xác định được hệ thống chiếu sáng sẽ là giải pháp cho các yếu tố nội thất liên quan như trần, tường, sàn và giải pháp cho hệ thống kỹ thuật ( dây dẫn, công tắc, ổ cắm ). Trong một không gian nội thất nhà ở có thể có nhiều hệ thống chiếu sáng với tính chất và cơ chế vận hành khác nhau, cho những hoàn cảnh và kịch bản khác nhau. Việc quyết định sử dụng bao nhiêu hệ thống chiếu sáng và giải pháp cụ thể sẽ giúp cho việc chọn đèn được dễ dàng hơn.
Chiếu sáng trong kiến trúc – nội thất có nhiều dạng và có nhiều các phân loại. Có thể phân loại theo các cách sau:
Phân loại theo tính chất của ánh sáng: Là hai loại chiếu sáng trực tiếp và chiếu sáng gián tiếp

• Nguồn sáng trực tiếp thường được tạo ra, xuất phát từ các loại đèn trần, đèn tường. Kiểu chiếu sáng này phổ biến và tương đối hiệu quả về công năng. Tuy nhiên chiếu sáng trực tiếp cũng có nhược điểm là đều và gây nhàm chán, thiếu cảm xúc.
• Chiếu sáng gián tiếp thường được kết hợp để bổ sung cho chiếu sáng trực tiếp là ánh sáng trong không gian trở nên sinh động hơn. Ánh sáng gián tiếp có thể vẫn được tạo ra từ các loại đèn được che nguồn phát sáng, hay từ các ô, các khe trần – tường hắt ra và phản xạ. Cách làm này thường được kết hợp cùng các giải pháp nội thất khác. Ánh sáng gián tiếp dịu nhẹ, tạo được thẩm mỹ - không gây chói cho người sinh hoạt trong không gian đó.

Phân loại theo mục đích chiếu sáng:

• Chiếu sáng chung không gian: Là dạng chiếu sáng đều khắp, đảm bảo cho những sinh hoạt thông thường và giao thông. Chiếu sáng chung có thể sử dụng ánh sáng trực tiếp hay gián tiếp song cần bố trí đủ, đều, không quá chói. Màu sắc của nguồn sáng chung này nên dùng màu trắng.
• Chiếu sáng tập trung ( chiếu sáng bố cục ): Là chiếu sáng phục vụ cho các không gian làm việc hay sinh hoạt đặc thù. Chiếu sáng tập trung rất quan trọng bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công việc và sức khỏe, tâm lý người sử dụng. Ví dụ: Chiếu sáng cho khu vực nấu bếp, chiếu sáng bàn ăn, bàn làm việc… Chiếu sáng tập trung nên được tính toán kỹ về cường độ sáng, màu sắc và đặc thù ánh sáng để chọn loại đèn cho phù hợp. Chiếu sáng tập trung nhất thiết sử dụng nguồn sáng trực tiếp.
• Chiếu sáng trang trí: Là chiếu sáng nhằm mục đích tăng giá trị thẩm mỹ của không gian kiến trúc – nội thất. Chiếu sáng trang trí có thể đặc tả, làm nổi bật những hình khối, chi tiết nội thất như trần, tường, hay tranh, ảnh, tượng…., nhưng cũng có thể chỉ tạo nên những mảng sáng, những quầng sáng thuần túy – kết hợp với bóng đổ để tạo hiệu quả thị giác. Chiếu sáng trang trí thường dùng ánh sáng vàng và có thể dùng cả ánh sáng trực tiếp và gián tiếp.

Sự phân loại này chỉ mang tính chất tương đối, vì có thể một hệ thống đảm nhiệm nhiều chức năng. Ví dụ như một chiếc đèn chùm vừa là chiếu sáng chung, cũng là chiếu sáng trang trí; hay như một chiếc đèn cây, đèn bàn vừa là chiếu sáng tập trung và cũng là trang trí.
Chọn đèn
Khi đã định vị được hệ thống chiếu sáng, việc chọn đèn dễ dàng hơn rất nhiều. Mỗi loại đèn, kiểu đèn có những đặc điểm và công năng nổi bật; từ đó lấy làm cơ sở để ứng dụng vào hệ thống chiếu sáng. Một trong những nguyên tắc cơ bản là chọn đèn phải phù hợp với không gian và phong cách nội thất. Các không gian nội thất cổ điển phù hợp với những loại đèn chùm cỡ lớn, kiểu dáng cầu kỳ, nhiều bóng; các loại đèn tường hay đèn cây, đèn bàn cũng có nét cổ điển tương đồng. Thực ra việc này đã được định hình từ khâu thiết kế kiến trúc – nội thất. Một chiếc đèn chùm kiểu cổ điển trong phòng khách cần một diện trần có thiết kế phù hợp, hay một chiếc đèn tường cũng phải đặt đúng chỗ. Các không gian phong cách cổ điển cần nghiêm cẩn, đăng đối; vì thế đèn chiếu sáng cũng phải tuân theo nguyên tắc ấy. Trong không gian mang phong cách hiện đại thì dùng những loại đèn hiện đại, hiện nay khá đa dạng trên thị trường. Các loại đèn này thường có hình thức đơn giản, gọn gàng và chú tâm vào hiệu quả ánh sáng mang lại hơn là hình thức đèn. Cũng có những không gian vừa cổ điển lại vừa hiện đại, và hoàn toàn có thể dùng đèn theo lối kết hợp. Tuy nhiên vẫn cần bám sát và hệ thống chiếu sáng và công năng của chúng. Ví dụ hệ thống chiếu sáng gián tiếp thì dùng đèn neon hắt khe trần, hệ thống chiếu sáng chung dùng đèn downlight âm trần, chiếu sáng trang trí dùng đèn rọi, đèn hắt….
Chọn đúng chủng loại đèn cần sự tư vấn của kiến trúc sư, nhà thiết kế và cần được làm sớm với một số loại – nhất là các loại đèn mang tính chất công nghiệp, bởi nó liên quan đến yếu tố kỹ thuật và các vấn đề khác. Ví dụ như chọn chính xác loại đèn downlight để có thông số lỗ khoét trần, hay đèn tuýp có chiều dài ứng với chiều dài khe hắt, một số đèn âm tường, âm sàn… Một số loại khác có thể sắm sau, như các loại đèn tường, đèn cây, đèn kệ có yếu tố trang trí.
Chọn đúng loại đèn giúp cho hệ thống chiếu sáng và vận hành hiệu quả, và tăng thẩm mỹ cho không gian nội thất. Có những chiếc đèn bản thân hình thức nó đã là đồ trang trí – nhất là loại đèn mang phong cách cổ điển. Cũng vì vậy mà giá của nó thường rất cao, nên cần cân nhắc kỹ khi sử dụng, bởi nhiều tiền không có nghĩa là đẹp, mà quan trọng là sự phù hợp.
Và chọn bóng đèn
Chọn đèn rồi, tưởng như xong, nhưng không phải như vậy. Có một số loại đèn có bóng mặc định đi kèm, nhưng có một số loại không có và người mua phải mua thêm bóng đèn, và những bóng đèn đi kèm chưa chắc đã là giải pháp chiếu sáng tối ưu. Cần phải hiểu rằng, nói chuyện đèn đóm, loại nọ kiểu kia chỉ là hình thức; còn bản chất vấn đề là chúng ta đang đi tìm mua ánh sáng, nguồn sáng. Thế nên, đèn có đẹp, có đắt mà không mang lại hiệu quả chiếu sáng thì cũng coi như thất bại. Mà chọn ánh sáng chính là chọn bóng đèn. Tất nhiên, đèn cũng có góp phần tạo nên hiệu quả ánh sáng với những chóa đèn, chao đèn, kính chụp…, nhưng quan trọng nhất là bóng đèn.
Những người không có chuyên môn thường chỉ để ý đến công suất, với suy nghĩ đơn giản rằng công suất càng cao thì đèn càng sáng. Thực ra, bên cạnh công suất còn rất nhiều thông số kỹ thuật quan trọng khác liên quan trực tiếp đến chất lượng chiếu sáng như: quang thông, hiệu suất ánh sáng, hiệu suất đèn, cường độ ánh sáng, độ chói, độ rọi, hệ số phản xạ, nhiệt độ màu, hệ số hoàn màu… Với những công trình nhỏ và chiếu sáng không quá phức tạp như nhà ở, thì cũng không cần thiết phải tính toán tất cả các thông số trên, nhưng cũng cần lưu ý một số vấn đề để chọn bóng đèn cho phù hợp.
Nên sử dụng kết hợp cả ánh sáng trắng và ánh sáng vàng để có sự cân bằng và tránh sai màu, ám màu. Nếu có hệ thống chiếu sáng gián tiếp như khe trần, khe tường thì có thể dùng đèn tuýp màu trắng tạo nên sự dịu nhẹ cho không gian chung. Với loại đèn này, thì đèn ống huỳnh quang T8 là một sự lựa chọn tốt về độ bền và hiệu suất.
Các loại đèn chùm, nhất là đèn chùm pha lê không nên dùng bóng compact vì ánh sáng không chất lượng bằng bóng sợi đốt. Các vị trí chiếu sáng giao thông, chiếu sáng tạm thời ( hay bật tắt liên tục ) cũng không nên dùng bóng compact vì đặc điểm của bóng này là cần nguồn điện ổn định. Bóng compact nên được dùng cho chiếu sáng chung ở những diện tích vừa phải, không quá lớn.
Các loại đèn chiếu sáng tập trung như bàn ăn, bàn làm việc hay rọi trang trí tranh ảnh, tượng nên dùng bóng sợi đốt, đặc biệt là bóng halogen vì ánh sáng đèn halogen cho chất lượng cao nhất, gần thật nhất. Tuy nhiên các loại bóng đèn sợi đốt có nhược điểm chung là hiệu suất kém, tỏa nhiệt gây nóng bức, tốn điện.
Hiện nay, một loại bóng đèn công nghệ mới là đèn led đang dần chiếm lĩnh thị trường. Đèn led gần như có thể thay thế cho mọi loại bóng đèn công nghệ cũ  và ứng dụng cho mọi loại đèn. Đèn led có ưu điểm tiết kiệm điện, chất lượng ánh sáng tốt, độ bền cao song có nhược điểm là giá thành cao. Vào thời điểm hiện tại, giá thành bóng led đã ở mức chấp nhận được cho những công trình nhà ở gia đình và đang được ứng dụng , thay thế rất nhiều các bóng đèn truyền thống công nghệ cũ. Đèn led khá đa dạng về chủng loại, có những loại đèn tích hợp luôn bóng và có những loại bóng phù hợp đặc điểm kỹ thuật (kích cỡ, điện áp, đui ) để có thể sử dụng thay thế cho các loại đèn cũ như đèn sợi đốt, đèn compact, và cả đèn ống huỳnh quang ( đèn tuýp ). Màu sắc bóng đèn led cũng rất đa dạng.
Chọn đèn thực ra là một quá trình và thực hiện đúng thì sẽ cho một kết quả tốt. Với chủ nhà, cần tới vai trò của những nhà chuyên môn, chứ đừng tự ra chợ mua đèn.
SẮM ĐÈN LED : CHÚ Ý CHẤT LƯỢNG
Hiện nay công nghệ đèn Led như một nguồn sáng của tương lai sạch và xanh. Khi sắm đèn Led, cần quan tâm đến chất lượng.
Sự khác biệt của Led là khác về công nghệ. Led là một mạch bán dẫn Diod phát sáng. Công nghệ Led cũng tạo ra sự thay đổi  trong chiếu sáng. Ánh sáng Led không mang theo nhiệt, năng lượng tiêu thụ thấp, kích thước nhỏ gọn nhưng vẫn đạt độ trung thực về màu như đèn dây tóc.
Tuy nhiên, khi sử dụng đèn Led người tiêu dùng phải hiểu về chất lượng ánh sáng. Ánh sáng có chất lượng chuẩn sẽ giúp nổi bật màu sắc tự nhiên, chi tiết của đồ vật. Bên cạnh việc cho màu sắc trung thực chất lượng ánh sáng còn ảnh hưởng đến cảm giác và sức khỏe của con người sống trong không gian đó. Vì vậy, chất lượng ánh sáng của đèn Led là yếu tố quan trọng để lựa chọn khi chọn mua loại đèn này.
Hiện nay trên thị trường, đèn Led có nhiều loại, kiểu dáng, xuất xứ và chất lượng cũng rất khác. Khác với loại đèn truyền thống, chất lượng đèn Led phụ thuộc vào cấu tạo thành phần chip, bộ tản nhiệt, chất liệu và cấu trúc vỏ đèn giúp chip tỏa nhiệt tốt. Trong thực tế, nếu chỉ nhìn vẻ bề ngoài một số đèn trông đẹp mã nhưng chất lượng không tốt.
Trong nội thất, sử dụng ánh sáng đúng có chất lượng tốt rất quan trọng. Bởi vì có các chi tiết ta chọn khá tốn kém như  gạch, gỗ, bàn ghế, chi tiết hoa văn…nếu dưới ánh sáng không đúng sẽ không thấy màu đúng, chi tiết không rõ, màu vật liệu biến đổi. Nên đèn chất lượng kém sẽ có chỉ số màu đỏ thấp, làm cho mọi vật trở nên tái màu và thiếu sức sống. Con người sống trong đó sẽ cảm thấy mệt mỏi, tinh thần không tốt.
Khi chọn đèn Led đầu tiên có thể nhận biết qua các thông số trên cataloge, cũng có thể nhận biết ánh sáng bằng mắt bằng cách chiếu thử trên các đồ vật xem độ trung thực màu. Để yên tâm hơn, có thể chọn mua ở các cửa hàng hệ thống có chiếu sáng đối chứng để so sánh và lựa chọn. Ngoài ra có thể quyết định bằng thiết bị đo chuyên dụng. Tuổi thọ của đèn Led cũng là yếu tố quan trọng. Trên thị trường người bán thường cam kết tuổi thọ 40-50.000 giờ nhưng không cho biết hiệu suất ánh sáng là bao nhiêu. Có thể sau thời gian sử dụng hiệu suất phát sáng giảm không đảm bảo chất lượng ánh sáng. Ví dụ đèn Led kém chất lượng trên thị trường sử dụng 6 tháng thì hiệu suất giảm 30%, một năm giảm 50% và như vậy không đạt chất lượng về ánh sáng. Ánh sáng đèn Led không mang theo nhiệt nhưng thân đèn nóng, lượng nhiệt phát sinh phải được làm mát tối đa, nếu không sẽ làm giảm tuổi thọ đèn nhanh. Chính vì vậy điều kiện môi trường rất quan trọng. Bộ tản nhiệt quyết định 90% chất lượng của đèn. Chọn đèn không chất lượng sẽ tốn kém và tuổi thọ không cao.
KHI SỰ CÔNG NGHỆ KẾT HỢP VỚI SỰ ĐA NĂNG
Trong năm nay các hãng đèn cho ra nhiều mẫu mới hiện đại với nhiều ứng dụng công nghệ điều khiển từ xa hay ứng dụng từ điện thoại. Nhiều loại được sử dụng như các sắp đặt nghệ thuật trong công trình.
Cùng với sự tiến bộ của công nghệ Led, các nhà sản xuất cho ra các loại đèn thanh mảnh, được sử dụng như vật trang trí có thể tương tác với người dùng. Người sử dụng có thể thay đổi hình dáng mỗi ngày theo ý thích của mình. Thậm chí đèn còn là các mảnh lắp ghép thành các vách ngăn theo ý muốn của từng cá nhân.
Đèn Synapse
Đây là sản phẩm thiết kế của Gomez Paz, Francisco. Synapse có thể sử dụng như một vách ngăn có giá trị trang trí giữa các không gian liền nhau như các căn hộ chung cư, không gian mở cần có sự ngăn cách nhẹ. Đèn là những mảnh ghép nhỏ như vỏ sò, người dùng có thể cùng thiết kế khi lựa chọn hình dáng và số lượng mảnh ghép. Đèn có thể thay đổi màu sắc vừa thay đổi ánh sáng theo ý muốn, thay đổi không gian sống chỉ bằng một chiếc remote nhỏ.
Đèn Set
Nhà thiết kế đã tạo ra các khối chữ nhật nhỏ gắn trên tường như một bài trí sắp đặt nghệ thuật. Đèn là các hình khối có thể xoay chuyển tạo các hiệu ứng  đổ bóng trên tường. Chi tiết của đèn có thể lựa chọn với số lượng và vị trí để lắp theo ý người dùng.
Đèn Rhythm
Là sự phá cách mạnh mẽ về thiết kế đèn treo của Arik Levy. Sử dụng nhiều bóng Led dài kết nối với nhau qua một thân, có thể xoay các thanh đèn để tạo các hình dáng khác nhau theo ý muốn. Thiết kế của đèn như một tác phẩm điêu khắc nâng cao giá trị trang trí của đèn, phù hợp treo những không gian có phong cách hiện đại. Có thể treo sát trần  với dáng đèn mặc định hoặc với độ cao phù hợp để thay đổi dáng đèn theo ý thích.
Đèn Coral Reef
Một thiết kế miêu tả lại hình dáng của san hô, thân đèn được làm tự hợp kim đúc nguyên khối với việc mài tay, đánh bóng rất công phu. Đèn dùng công nghệ cảm ứng, khi chạm ở bất cứ vị trí nào của thân cũng có thể mở rồi tăng sáng với 3 lần chạm tiếp theo và với lần chạm thứ 4 đèn sẽ tắt. Đầu đèn cũng là phần tái hiện lại hình ảnh của san hô với bóng Led bên trong đảm nhiệm vai trò cung cấp ánh sáng của đèn. Đây là một thiết kế chỉ sản xuất có giới hạn 50 chiếc mỗi năm trên toàn thế giới.
Đèn Stochastic
Là thiết kế của Rybakken, Daniel. Hình dáng từ ý tưởng một chùm bong bóng.
Stochastic sử dụng công nghệ mới tráng kim loại lên trên thủy tinh. Với những quả bóng thủy tinh, đặt xen kẽ nhau sẽ tạo ra những khe, khi ánh sáng đi qua tạo nên hiệu ứng nhẹ nhàng, thoải mái, thích thú khi quan sát.  Stochastic phù hợp đặt ở những không gian có yêu cầu giá trị trang trí cao hoặc phù hợp thể hiện hết giá trị ánh sáng đặc biệt của nó.
Đèn Otto Watt
Một thiết kế đơn giản của Meda Alberto và Rizzato Paolo. Loại đèn bàn được chế tác từ hợp kim và mạ trên mình một lớp Crom để tăng giá trị cho cây đèn. Đèn có khả năng điều chỉnh độ sáng cũng như có khả năng chuyển từ ánh sáng vàng sang ánh sáng trắng hơn. Khi điều chỉnh người dùng có thể di chuyển ngón tay trên vành đèn ánh sáng sẽ chuyển màu theo chuyển động của ngón tay. Thiết kế đơn giản làm cho giá trị của cây đèn không mất đi vì không lỗi thời. Otto Watt sẽ thể hiện hết khả năng của mình trên một bàn làm việc với khả năng điều chỉnh nhiều góc và độ cao với thiết kế có thân và đầu đèn có thể điều chỉnh.
Đèn Halley
Như một vòm cổng dùng cho ngoài trời. Thiết kế của Halley có thể tháo lắp được. Với chiều cao 2m và dài hơn 2,5m, sử dụng một bóng LED công suất thích hợp, Halley tạo cho không khí trở nên ấm cúng khi đặt ngoài trời, và tạo sự dễ chịu cho mắt khi đặt trong không gian nhà.
Đèn Flamenca
Một sự tái hiện sinh động trang phục của nữ vũ công Flamengo. Flamengo có giá trị trang trí